Διαβάστε

Το σύμβολο του Τάο (η Ατραπός)

Πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια της περιόδου "Εμπόλεμων Κρατών" (Zhan Guo), η διδασκαλία της "Ατραπού", ή "Τάο" (Dao) ήταν στο απόγειό της. Ο κόσμος τότε μιλούσε με πολλές και διαφορετικές προσεγγίσεις για το Τάο, για την Αλήθεια και τα δόγματα της φιλοσοφίας και της θρησκείας που είχαν εφαρμογή όμως με πρακτικό τρόπο στον ανθρώπινο κόσμο. Αυτό περιλάμβανε στο πώς να συμπεριφέρονται οι αξιωματικοί, οι δικαστές, πώς να ενεργούν οι αυτοκράτορες, το πως μπορούν να διεκπεραιώνονται ορθά τα διάφορα σχέδια και οι επιχειρήσεις των ανθρώπων ακόμα και θα διεξάγονται οι συγκρούσεις και η αντιμετώπιση επιθέσεων σε καταστάσεις πολεμικής εμπλοκής.

Όμως ποιά είναι πραγματικά η ετυμολογία του χαρακτήρα (ιδεόγραμμα) του Τάο;

Ας ρίξουμε μια ματιά στην αρχική του μορφή προκειμένου να κατανοήσουμε την έννοια. Το κινέζικο ιδεόγραμμα απεικονίζει ένα δρόμο που χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, καθένας από τους οποίους φαίνεται να οδηγεί σε μια διαφορετική κατεύθυνση. Το πάνω - μεσαίο μέρος το ιδεογράμματος απεικονίζει το χαρακτήρα (shou), που σημαίνει βαθιά σκέψη ή δισταγμό. Το κάτω μέρος, αντιπροσωπεύει κάποιον που παίρνει από το χέρι ένα άτομο που έχει χαθεί. Έτσι βάζοντας τις δύο έννοιες μαζί, ο χαρακτήρας του Τάο σε ένα επιφανειακό επίπεδο, σημαίνει "να φέρει πίσω  στο σωστό δρόμο έναν παραστρατημένο άνθρωπο". Με λίγα λόγια, να βρει κάποιος το σωστό "Δρόμο" κατά τη διάρκεια ζωής του.

Μια από τις πιο διάσημες διδασκαλίες ήταν το «Τάο» (ο Δρόμος) του Λάο Τσε, που δίδαξε τους ανθρώπους πώς να καλλιεργήσουν και να εξυψώσουν την ατομικότητά τους.

Η φιλοσοφία του Ταο, ο Ταοϊσμός, μαζί με το βουδισμό αργότερα μας έδωσαν το υπέροχο κράμα του Ζεν (η Τσαν στα κινεζικά) και είναι η φιλοσοφία του φυσικού, του απλού και του πιο κοντά στον άνθρωπο δρόμου. Χωρίς δοξασίες και υπερτιμημένες έννοιες που αφορούν το τι είναι καλό και τι είναι κακό. Μας διδάσκει ότι η ζωή υπάρχει χάρη στην εναλλαγή των αντιθέτων και ότι η μία όψη δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς την άλλη, την αντίθετη π.χ. το πάνω δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το κάτω ή το άδειο χωρίς το γεμάτο.

Στο "Τάο Τε Τσινγκ", το βιβλίο του αρχαίου κινέζου φιλόσοφου Λάο Τσε που προαναφέραμε, θεωρείται το "ευαγγέλιο" του Ταοϊσμου όπου εκεί βρίσκουμε και για πρώτη φορά την έννοια των αντιθέτων, του Γιν και Γιάνγκ που τόσο έχει επηρεάσει και τη γενικότερη φιλοσοφία των πολεμικών τεχνών, καθώς στο στίχο 42 διαβάζουμε:

Το Ταό γεννά το Ένα.
Το Ένα γεννά τα Δύο.
Τα Δύο γεννούν τα Τρία.
Τα Τρία γεννούν τα μύρια.

Τα ζεύγη αντιθέτων κωδικοποιούνται με το ζεύγος Γιν (η θηλυκή αρχή) και περιλαμβάνει τις ιδιότητες: σκοτεινή, μαύρη, υποχωρητική, τρυφερή και Γιανγκ (η αρσενική αρχή) που περιλαμβάνει τις ιδιότητες: φωτεινό, λευκό, ανυποχώρητο, σκληρό. Και τα δύο είναι απαραίτητο να συνυπάρχουν αρμονικά για να υπάρχει κίνηση, ζωή, ενώ το ένα γεννά αδιάκοπα το άλλο, καθώς το ένα εμπεριέχει το σπέρμα του άλλου, όπως φαίνεται και στο γνωστό σύμβολο Γιν και Γιανγκ (που αξίζει να πούμε ότι ΔΕΝ είναι το σύμβολο του καλού και του κακού όπως πολλοί το χαρακτηρίζουν).

Στο στοίχο 36 ανακαλύπτουμε ότι το δυνατό δεν είναι πάντα το επικρατέστερο αφού στη φύση: «Το μαλακό και αδύναμο υπερνικούν το σκληρό και δυνατό».

Ιδέα που καθόρισε την βασική τεχνική του Τάι Τσι και γενικότερα τη φιλοσοφία των εσωτερικών πολεμικών τεχνών, καθώς όρισε έναν άλλο τρόπο αντιμετώπισης της επίθεσης εκτός από την κατά μέτωπο σύγκρουση, αλλά την υποχώρηση και την εκμετάλλευση της δύναμης του αντιπάλου.

Επίσης σύμφωνα με αυτό ο "Τρόπος'' ή ο "Ατραπός" που οδηγεί στην Αλήθεια, είναι μία διαδικασία εσωτερικού "εξαγνισμού" ή "κάθαρσης" που αποτελεί περισσότερο προϊόν "αφαίρεσης" και όχι "πρόσθεσης" καθώς στο στίχο 48 διαβάζουμε :

Αν αναζητάς τη γνώση, κάθε μέρα θα προσθέτεις και κάτι.
Αν αναζητάς το Ταό, κάθε μέρα θα αφαιρείς και κάτι.
Θα χρειάζεσαι όλο και λιγότερο να πιέζεις τα πράγματα, μέχρι που θα καταλήξεις στην "αβίαστη δράση".
Όταν δρας αβίαστα, όλα ολοκληρώνονται με ευκολία.
Η αληθινή σοφία έγκειται στο να αφήνεις τον κόσμο να ακολουθεί την πορεία του.
Αν προσπαθήσεις να παρέμβεις, θα δεις ότι δεν κερδίζεις τίποτε.

Συνεπώς αυτός που βρίσκεται στον "δρόμο" έχει καταφέρει να "δρα χωρίς να δρα" (wei wu wei). 'Ολα γύρω του μοιάζουν να γίνονται χωρίς να τα επιδιώκει, περνά, και δεν κινεί ούτε ένα χορταράκι,  έχει εξαλείψει την "βία" των αντιθέτων και έχει βρει τον "μοχλό" να κινεί με ευκολία τα πράγματα καθώς ξέρει που να σταματά την προσπάθεια γιατί το ίδιο κείμενο στο στίχο 9 μας λέει:

Αν γεμίσεις υπερβολικά ένα δοχείο, θα ξεχειλίσει.
Αν ακονίσεις υπερβολικά ένα μαχαίρι, θα στομώσει.
Όταν γεμίσεις ένα ολόκληρο δωμάτιο με χρυσό και νεφρίτη,
Δύσκολα θα το προστατεύσεις από τους κλέφτες.
Ο πλούτος κι η υπερηφάνεια προκαλούν λάθη.
Όμως, το να ξέρεις πότε να σταματήσεις, είναι ο Δρόμος του Ουρανού.

Βαδίζοντας λοιπόν σύμφωνα με αυτό τον δρόμο κάποιος πια αποκτά με ένα τρόπο την ανώτερη αρετή που ονάζεται "Τε", την αρετή αυτή που δεν έχει επίγνωση του εαυτού της, όπως ένα μωρό αγνοεί την ομορφιά και την καθαρότητά του.

Έτσι διανύει το "αέναο" ταξίδι της ύπαρξης από την μία άκρη στην άλλη, από την γέννηση και τη δημιουργία, ως την επιστροφή στη γαλήνη και την κενότητα. Ξεκινά από το μηδέν για να επιστρέψει πάλι σε αυτό με εμπειρία, επίγνωση και σοφία.

Χρήστος Παναγόπουλος
Δάσκαλος παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου και Τάι Τσι στην Κόρινθο