Δεν είναι εύκολο να μιλάει κανείς για τον εαυτό του (εκτός αν ανήκει σ’ εκείνη την κατηγορία ανθρώπων που ο εαυτός τους τούς συναρπάζει ως θέμα) όμως μετά από αρκετά χρόνια ενασχόλησης με τις πολεμικές τέχνες, νομίζω ότι μπορώ να πω με ασφάλεια και χωρίς την ανησυχία ότι θα διαψευσθώ την επόμενη φορά που θα πιάσω ένα σπαθί στο χέρι μου, ότι αυτά που κάνω, τα κάνω καλά. Βεβαίως μιλάω πάντοτε εντός του πλαισίου που ορίζεται από τον χρόνο ενασχόλησής μου, το επίπεδό μου, την ηλικία μου και όλες τις παραμέτρους που οφείλει να λάβει κανείς υπόψη όταν μιλάει για ένα τέτοιο θέμα όμως δεδομένων όλων αυτών, πιστεύω ότι μπορώ να σταθώ αξιοπρεπώς.
Από την άλλη πλευρά, και επίσης μετά από τα ίδια αρκετά χρόνια ενασχόλησης, νομίζω ότι μπορώ να πω με ασφάλεια ότι δεν έχω αυτό που θα έλεγε κανείς “ταλέντο” δηλαδή κάποια εγγενή ευκολία στις πολεμικές τέχνες. Προφανώς έχοντας ασκηθεί μόνο σε τέχνες και αθλήματα του ίδιου πολιτισμικού περιβάλλοντος το οποίο επιβάλλει κάποιες ομοιότητες, έχω μια παραπάνω ευκολία όταν καταπιάνομαι με κάτι καινούριο επίσης από το ίδιο περιβάλλον, όμως αυτή η ευκολία είναι διαφορετική. Η ευκολία που μπορεί να εκφραστεί και ως “ταλέντο” είναι κάτι που έχω δει σε άλλους ανθρώπους, που είναι άμεσα αναγνωρίσιμο, ειδικά στην πρώτη φάση της ενασχόλησης κάποιου με μια καινούρια τέχνη και που ξέρω ότι εγώ δεν έχω.
Το παραπάνω δεν είναι παράπονο: είναι απλώς περιγραφή μιας πραγματικότητας όπως θα ήταν το “έχω γκρίζα μαλλιά” ή το “έχω ελληνική ιθαγένεια”. Και δεν έχω λόγο να το επενδύσω με παράπονο γιατί ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι αυτή η έλλειψη ταλέντου με περιόρισε σε τίποτα στην ενασχόλησή μου με τις πολεμικές τέχνες, όπως η έλλειψη του μουσικού ταλέντου δεν με περιόρισε σε τίποτα στην εμπλοκή μου με τη μουσική ή η έλλειψη του συγγραφικού ταλέντου δεν με περιόρισε σε τίποτα στην εμπλοκή μου με το γράψιμο. Όλα τα παραπάνω, καθώς και διάφορα άλλα πράγματα, ξέρω ότι τα καταφέρνω αξιοπρεπώς και ο λόγος είναι ο ίδιος: δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτό που στα ιαπωνικά λέγεται “κιχόν” (基本).
Για να ξεσκονίσουμε τα ιαπωνικά μας, “κιχόν” σημαίνει “βασικός”, “θεμελιώδης” και τα σχετικά ουσιαστικά, δηλαδή “βάση” ή “θεμέλιο”. Πρόκειται για εκείνο το σύνολο δεξιοτήτων που προηγούνται των τεχνικών (ουάζα/技) και που σχετίζονται με την κίνηση (στάσεις, βηματισμοί, μετατόπιση του σώματος, πτώσεις κ.λπ.), τον χειρισμό των όπλων (χτυπήματα/κοψίματα, διαχείριση του μεγέθους, αποκρούσεις κ.λπ.) και τις κύριες παραμέτρους μιας συμπλοκής (βλέμμα, διαχείριση του χώρου και του χρόνου, εγρήγορση κ.λπ.) Δηλαδή για όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών συχνά αντιμετωπίζει με συναισθήματα που ποικίλλουν από την απέχθεια ως την αδιαφορία αν και συνήθως συνοδευόμενα από μια θεωρητική, και συχνά αμήχανη, παραδοχή της σημασίας τους.
Δεν έχω γνωρίσει ως τώρα ούτε έναν δάσκαλο (και εδώ περιλαμβάνω και αυτούς που έχω γνωρίσει έμμεσα, μέσω των κειμένων τους) που να μην τονίζουν διαρκώς την αξία των κιχόν· δεν είναι λίγοι μάλιστα αυτοί που αναφέρονται στα κιχόν ως σημαντικότερα από τις τεχνικές οι οποίες στηρίζονται σ’ αυτά. Και παρότι μια τόσο ακραία τοποθέτηση σαφώς αγγίζει τα όρια της υπερβολής και παραβλέπει την ωφελιμιστική διάσταση που έχουν οι πολεμικές τέχνες (μόνα τους τα κιχόν πολύ σπάνια είναι λειτουργικά: οι τεχνικές είναι αυτές που έχουν αποτέλεσμα), είναι μια χρήσιμη υπενθύμιση της πραγματικής αξίας που έχουν τα δομικά αυτά στοιχεία.
Η καλύτερη παρομοίωση που έχω βρει για να εξηγώ τα κιχόν είναι αυτή του αλφαβήτου μιας γλώσσας: όλοι μας έχουμε περάσει αμέτρητες ώρες γράφοντας και ξαναγράφοντας τα 24 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου ή τα 26 του λατινικού όταν μαθαίνουμε αγγλικά –ακόμα και αν δεν το θυμόμαστε επειδή έγινε στην πρώτη δημοτικού. Μαθαίνοντας τα γράμματα, μπορέσαμε στη συνέχεια να φτιάχνουμε και να αναγνωρίζουμε λέξεις οι οποίες στη συνέχεια έγιναν προτάσεις και παράγραφοι και κείμενα. Και σε βάθος χρόνου, μπορέσαμε να μάθουμε μια γλώσσα και να τη χρησιμοποιούμε αυτοσχεδιαστικά δηλαδή αυθόρμητα και αντιδρώντας στις καθημερινές ανάγκες, ακόμα και όταν αυτές είναι πρωτόγνωρες.
"Πάντοτε έβρισκα νόημα στον μικρόκοσμο της κάθε επανάληψης και προσπαθούσα να την κάνω όσο πιο συνειδητά μπορούσα· πολλά χρόνια αργότερα, ένας από τους δασκάλους μου, το εξέφρασε αυτό με τον καλύτερο τρόπο αναφερόμενος στα σουμπούρι, τα κατά μόνας επαναλαμβανόμενα κοψίματα με το ξίφος: μην κάνετε εκατό σουμπούρι –κάντε ένα σουμπούρι, εκατό φορές"
Όπως είπα και παραπάνω και παρόλο που η συνειδητοποίηση της σημασίας των κιχόν ήρθε μετά από χρόνια (και με τη βοήθεια παρομοιώσεων όπως αυτή του αλφαβήτου), για κάποιον λόγο που αγνοώ, δεν είχα ποτέ πρόβλημα να επαναλαμβάνω μια κίνηση -με το μολύβι, με ένα μουσικό όργανο, με το σώμα ή με ένα όπλο- δεκάδες ή εκατοντάδες φορές. Πάντοτε έβρισκα νόημα στον μικρόκοσμο της κάθε επανάληψης και προσπαθούσα να την κάνω όσο πιο συνειδητά μπορούσα· πολλά χρόνια αργότερα, ένας από τους δασκάλους μου, το εξέφρασε αυτό με τον καλύτερο τρόπο αναφερόμενος στα σουμπούρι, τα κατά μόνας επαναλαμβανόμενα κοψίματα με το ξίφος: μην κάνετε εκατό σουμπούρι –κάντε ένα σουμπούρι, εκατό φορές.
Όσο περνούν τα χρόνια και όσο η αντίληψη μου για τις τέχνες αυτές βαθαίνει, η αντίληψη αυτή για τα κιχόν εδραιώνεται όλο και περισσότερο. Οι δεξιότητες αυτές βρίσκονται στην καρδιά όλων όσων πρόκειται να ακολουθήσουν και αν κανείς τις παραβλέψει και προχωρήσει βιαστικά στα πιο “συναρπαστικά” στοιχεία της τέχνες, αργά ή γρήγορα, θα βρεθεί αντιμέτωπος με τα κενά που άφησε η βιασύνη του. Είμαι λοιπόν πλέον πεπεισμένος ότι μέρος της δουλειάς ενός δασκάλου είναι να μην επιτρέψει μια τέτοια παράκαμψη, ακόμα και αν κάτι τέτοιο του κοστίσει σε δημοτικότητα μεταξύ των μαθητών του –και ναι, αναγνωρίζω ότι ειδικά στην Ελλάδα, και με τους δασκάλους να είναι στην πλειονότητά τους εκόντες άκοντες επαγγελματίες κάτι τέτοιο μπορεί να είναι πρόβλημα.
Όμως ειλικρινά δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλη επιλογή. Αν εξαιρέσει κανείς την ισχνότατη μειονότητα των πηγαίων ταλέντων, όλοι οι υπόλοιποι είμαστε μέτριοι, είτε πρόκειται για πολεμικές τέχνες, είτε για οτιδήποτε άλλο. Ο μόνος τρόπος να καταφέρουμε να φτάσουμε σε ένα επίπεδο που να μας επιτρέπει να αποκομίσουμε κάτι από το αντικείμενό μας είναι αποκτώντας γερά θεμέλια και στη συνέχεια χτίζοντας κάτι πάνω τους· πόσο ψηλά θα φτάσει το οικοδόμημα δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία καθώς τα γερά θεμέλια είναι εξίσου σημαντικά σε μια μονοκατοικία και σε έναν ουρανοξύστη πενήντα ορόφων. Και ο μόνος τρόπο να αποκτήσουμε τα θεμέλια αυτά είναι επαναξιολογώντας τα κιχόν, αναγνωρίζοντας τη σημασία τους και μαθαίνοντας να τα απολαμβάνουμε όσο και την “κανονική” προπόνηση.
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
