Συνέντευξη με τον Πίτερ Γκόλντσμπερι – Μέρος δεύτερο: Η ιστορία του Αϊκίντο

εικόνα άρθρου
Το παρακάτω είναι το δεύτερο μέρος της συνέντευξής μου με τον Πίτερ Γκόλντσμπερι 7ο νταν στο Αϊκίντο και πρώην πρόεδρο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αϊκίντο (International Aikido Federation). Έχοντας συζητήσει για το ξεκίνημά του στο Αϊκίντο στο πρώτο μέρος της συνέντευξης αναφερόμαστε εδώ στην ιστορία του Αϊκίντο, ένα θέμα που ο Πίτερ Γκόλντσμπερι γνωρίζει πολύ καλά όντας καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Χιροσίμα και με ιδιαίτερα καλή γνώση της ιαπωνικής γλώσσας, της ιστορίας της χώρας και, βεβαίως, των θρησκευτικών της ιδιαιτεροτήτων.

Πώς γίνατε ένας από τους πιο αξιοσέβαστους ιστορικούς του Αϊκίντο;

Περνώντας μέσα από το πανεπιστημιακό διδακτικό σύστημα, έμαθα πολλά για την Ιαπωνία και τον ιαπωνικό πολιτισμό. Ένα πράγμα που ανακάλυψα, που το έμαθα σταδιακά, είναι ότι οι Ιάπωνες έχουν μια πολύ συγκεκριμένη αντίληψη για την ιστορία. Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι υπάρχει μια μακρά παράδοση της ιστορικής φαντασίας στην Ιαπωνία όπως για παράδειγμα του Σίμπα Ριοτάρο και του Γιοσικάουα Έιτζι με τον Μιγιαμότο Μουσάσι. Η φαντασία είναι φαντασία όμως πολύ κοντά στα ιστορικά γεγονότα· ο Σίμπα Ριοτάρο έκανε πολύ έρευνα γύρω από τα πράγματα για τα οποία έγραφε και παρότι το αποτέλεσμα ήταν φαντασία, δεν υπήρχε μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο. Αυτό επηρέασε τον τρόπο που σκεφτόμουν τον Ο-Σενσέι και τον Κισομάρου.

Σας είπα ότι διάβασα το βιβλίο για το Αϊκίντο όταν ήμουν στην Αμερική -βασικά επρόκειτο για εγχειρίδιο. Η βιογραφία του Ο-Σενσέι δεν είχε μεταφραστεί τότε όμως ήξερα αρκετά ιαπωνικά για να τη διαβάσω: είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα βιογραφία όμως κανείς δεν την ήξερε και κανείς εκτός Ιαπωνίας δεν είχε ιδέα ποιος ήταν ο Ο-Σενσέι, πέρα από αυτά που μάθαιναν γι αυτόν από τους ντέσι. Τώρα υπάρχει μια αγγλική μετάφραση από τον Κέι Ιζάουα όμως η αυτοβιογραφία του Κισομάρου, το “Αϊκίντο Ιτσίρο” δεν έχει μεταφραστεί.

Μου κίνησε την περιέργεια. Οι άνθρωποι που γνώριζα και που ήταν μαθητές του Ο-Σενσέι είχαν μιλήσει ήδη και ο Στάνλεϊ Πράνιν είχε πάρει πολλές συνεντεύξεις και είχε μαζέψει αρκετά στοιχεία για τον ιδρυτή όμως ποτέ ο άνθρωπος αυτός δεν είχε τοποθετηθεί στο δικό του πολιτισμικό πλαίσιο. Είναι σαν να έχει κατέβει από την αιωρούμενη γέφυρα του ουρανού, να εξασκήθηκε, να μας δίδαξε αυτόν τον μοναδικό δρόμο και μετά να χάθηκε... Και μετά ανέλαβε ο Κισομάρου και δημιουργήθηκε το Αϊκικάι –η εξάπλωση του Αϊκίντο μετά τον πόλεμο οφειλόταν κυρίως σ’ αυτόν και όχι στον Ο-Σενσέι.

Υπάρχει λοιπόν αυτή η ένταση μεταξύ του να κοιτάζεις το Αϊκίντο σαν κανονική ιστορία και του να το κοιτάζεις σαν ιστορία διανόησης –ιστορία ιδεών, και ειδικά ιστορία ιδεών εντός της Ιαπωνίας.

Βρήκα συναρπαστικό το γεγονός ότι αν προσέξει κανείς το Αϊκίντο, θα παρατηρήσει ότι πήρε την επίσημη ονομασία του το 1942, έναν χρόνο μετά το Περλ Χάρμπορ. Ο Ο-Σενσέι πέθανε το 1969, στην μεταπολεμική Ιαπωνία όμως ο ίδιος δεν ήταν στην πραγματικότητα μέρος της μεταπολεμικής Ιαπωνίας –ο Κισομάρου ήταν μέρος της μεταπολεμικής Ιαπωνίας και από μια άποψη έφτιαξε το Αϊκίντο καθ’ εικόνα της. Για μένα, η ανάπτυξη του Αϊκίντο ως μεταπολεμική πολεμική τέχνη ταιριάζει σχεδόν απόλυτα με την ανάπτυξη της Ιαπωνίας ως μεταπολεμική σύγχρονη κοινωνία. Νομίζω ότι τα δύο πάνε χέρι-χέρι όμως κανείς δεν έχει κάνει σοβαρή έρευνα στις λεπτομέρειες αυτής της στενής σχέσης. Όσο λοιπόν διάβαζα (όπως είπα, είχα μάθει να διαβάζω ιαπωνικά), αποφάσισα τελικά να μελετήσω τον Ο-Σενσέι στο δικό του πλαίσιο.

Άρχισα να ερευνώ και συνάντησα τον Έλις Άμντουρ. Ήξερα βεβαίως τον Στάνλεϊ Πράνιν από παλιά και είχαμε καλές σχέσεις –είχε ερευνήσει τον Τακέντα Σοκάκου όπως και ο Έλις... Και πάλι, έχω διαβάσει διάφορα πράγματα όμως δεν έχω πάει ακόμα στο Χοκάιντο ώστε να επισκεφθώ τα μέρη στα οποία έζησε ο Μοριχέι Ουεσίμπα αν και καταλαβαίνω ότι υπάρχει μια σχέση μεταξύ του μέρους που ζούσε, του Ένγκαρου, και της χερσονήσου Κίτζι όπου βρισκόταν το Τανάμπε, από όπου προερχόταν. Ήταν μέρος της ίδιας επικράτειας. Το μελέτησα κάπως αυτό το θέμα, ειδικά σχετικά με το πώς ο Τακέντα Σοκάκου, είτε κληρονόμησε, είτε επινόησε το Ντάιτο-ρίου Αϊκί Τζουτζούτσου, τις διάφορες εκφάνσεις του, τη σχέση του με τον Μοριχέι Ουεσίμπα και, όπως ξέρετε πολύ καλά, την περίοδο της Οσάκα, όταν ο Τακούμα Χίσα ήταν μαθητής του... Υπάρχει η διάσημη φωτογραφία με τα κέικ του ρυζιού που τα κόβουν στο ντότζο με τον Μοριχέι Ουεσίμπα νέο. Και υπάρχει ακόμα και το περιστατικό της Ομότο στην Οσάκα.


Είναι πραγματικά αναγκαία η μελέτη της Ομότο για να κατανοήσει κανείς το Αϊκίντο;

Νομίζω ότι δεν μπορεί κανείς να μελετήσει πραγματικά τον Μοριχέι Ουεσίμπα χωρίς να μελετήσει και την Ομότο. Και αυτό είναι επίσης ένα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι της ιαπωνικής πολιτισμικής ιστορίας: ο τρόπος με τον οποίο οι Ιάπωνες αντιμετωπίζουν τη θρησκεία και τους διαφορετικούς τρόπους που τη βλέπουν σε σύγκριση με αυτούς που έχουν χριστιανική ή μουσουλμανική ανατροφή, για παράδειγμα...

Μελέτησα κάπως λεπτομερώς την άνοδο της Ομότο με την Ντεγκούτσι Νάο και είδα επίσης ότι η ιστορία της Ομότο έχει το ίδιο πρόβλημα με την ιστορία άλλων πραγμάτων στην Ιαπωνία: δεν είναι πραγματικά σαφής και υπάρχει πολλή μεροληπτική ιστορία. Είναι ατυχές ότι η μετάφραση του Στάνλεϊ Πράνιν έχει ορισμένες παραλείψεις: είναι η μετάφραση του βιβλίου που έγραψε κάποιος της οικογένειας Ντεγκούτσι και αυτό είναι καλό. Είναι η βιογραφία του Ονισαμπούρο όμως κατά την άποψή μου, δεν τοποθετείται επαρκώς στο ιστορικό του πλαίσιο.

Η μελέτη της πρώιμης ιστορίας του Αϊκίντο, ως μιας διαδρομής από τον Τακέντα Σοκάκου στον Μοριχέι Ουεσίμπα, σε βάζει στην ίδια περίοδο με τα μέσα της περιόδου Μέιτζι, της περιόδου Τάισο και των αρχών της περιόδου Σόουα: τη σταδιακή άνοδο της Ιαπωνίας ως ξένης δύναμης και τις σχέσεις της με την Αμερική, τη Γαλλία και την Αγγλία και την ολίσθηση στον πόλεμο.

Η βιογραφία του Μοριχέι Ουεσίμπα από τον Κισομάρου περνάει πάνω από αυτά. Νομίζω ότι μάλλον δεν είχε περιθώρια επιλογής: έγραφε μια βιογραφία που ήταν σχεδιασμένη για να δείξει τη συνέχεια μεταξύ του ιδρυτή, του δημιουργού του Αϊκίντο, του Αϊκικάι και του τωρινού Ντόσου, του τρίτου. Είναι λοιπόν μια “ιστορία του αϊκίντο ως Ιεμότο”, ενός ιεραρχικού συστήματος γενεών μιας οικογένειας στις παραδοσιακές ιαπωνικές τέχνες, πιστεύω. Κοιτάζοντας την ιαπωνική ιστορία, ειδικά την ιστορία του νατιβισμού στην Ιαπωνία καθώς και την ιστορία των νέων θρησκειών, βλέπει την ίδια σύγκρουση, την ίδια ένταση μεταξύ του Ιεμότο ως συστήματος και άλλων τρόπων μετάδοσης της αλήθειας αν θέλετε.

Πόσο σημαντική είναι η μελέτη της Ομότο προκειμένου να κατανοήσει κανείς τον Μοριχέι Ουεσίμπα;

Στο διπλανό δωμάτιο, έχω πολλά κείμενα των Ντεγκούσι γύρω από τα Κοτοντάμα, την ιαπωνική πεποίθηση ότι υπάρχουν μυστικές δυνάμεις μέσα στις λέξεις και στα ονόματα. Και έχοντας διαβάσει τα κείμενα αυτά και έχοντας διαβάσει το Τακεμούσου Αϊκί (το Τακεμούσου είναι μια απόλυτη πολεμική τέχνη που θα μπορούσε να εναρμονίσει όλα τα ζωντανά πλάσματα μέσω ανεξάρτητων τεχνικών που εκτελούνται αυθόρμητα, μια έκφραση απόλυτης απουσίας σκέψης) αντιλαμβάνομαι ότι συνδυάζονται με έναν τρόπο που... Κάποιος που δεν ξέρει τίποτα από αυτά μπορεί να σκεφτεί “Μα τι γράφει εδώ;” και είναι φανερό ότι είχε ξεφύγει και ότι κανείς δεν τον καταλάβαινε, συμπεριλαμβανομένων και των Σίχαν και ανθρώπων όπως ο Ισογιάμα Σενσέι. Και βεβαίως δεν θα τον καταλάβαινες αν δεν είχες περάσει από την άλλη φάση της εξάσκησης που είναι στην πραγματικότητα τα Τσινκόν και Κισίν. Ο Ο-Σενσέι τα αντιμετώπιζε πολύ σοβαρά τα πράγματα αυτά και ο σαμανισμός έχει πάρα πολλές διαστάσεις που δεν υπάρχουν στη βιογραφία. Για να πάρει κανείς μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με το πώς σκεφτόταν και πώς ζούσε και πώς έβλεπε το Αϊκίντο ο Ο-Σενσέι με βάση τους δικούς του πολιτισμικούς όρους, νομίζω ότι χρειάζεται να τα ξέρει τα πράγματα αυτά. Αυτό που δεν έχει γίνει και πρέπει να γίνει κάποια στιγμή, είναι να μελετήσει και να σχολιάσει κανείς τα γραπτά του εντός του πλαισίου της Ομότο. Αν δεις το “Ρέικαϊ Μονογατάρι”, το οποίο δεν έχει μεταφραστεί και δεν κατηγορώ κανέναν που δεν το δοκίμασε δεδομένου ότι πρόκειται για 81 τόμους, είναι εμφανές ότι ο Μοριχέι Ουεσίμπα το είχε χρησιμοποιήσει: το είχε διαβάσει και το είχε λάβει υπόψη του.

Μπήκατε ποτέ στον πειρασμό να γίνετε μέλος της Ομότο;

Όχι. Οι Ιησουίτες μου έμαθαν αρκετά για τη θρησκεία ώστε να είμαι γεμάτος για την υπόλοιπή μου ζωή. Και επιπλέον δεν έχω καμία διάθεση να επιστρέψω μέσω μιας θρησκείας όπως η Ομότο που είναι γεμάτη από περίεργα πράγματα.

Ο Κισομάρου δεν είχε χρόνο για τα πράγματα αυτά. Το ομολογεί στη βιογραφία: “Ο Ο-Σενσέι είχε τις προσωπικές του θρησκευτικές δραστηριότητες. Καταλαβαίνουμε γιατί όμως οι καιροί έχουν αλλάξει.” Δεν ξέρω πόσο είχε μελετήσει την Ομότο ο Κισομάρου –θα πρέπει να την είχε μελετήσει ως κάποιο σημείο, σίγουρα, όμως είναι φανερό ότι δεν ήταν πιστός της με τον τρόπο που ήταν ο πατέρας του. Δεν είναι δυνατόν οι ασκούμενοι στο Αϊκίντο σε όλον τον κόσμο να πάνε και να γίνουν μέλη της Ομότο προκειμένου να κάνουν Αϊκίντο σωστά.

Η θρησκευτική διάσταση έχει επίσης υποβαθμιστεί εξαιτίας της σχέσης της με την ακροδεξιά. Θα μπορούσατε να αναφερθείτε στη σύνδεση μεταξύ Ομότο και στρατού;

Το Αϊκίντο δημιουργήθηκε σε μια εποχή που η Ιαπωνία ήταν αναμεμειγμένη σε έναν μεγάλο πόλεμο με την Κίνα. Και είναι γεγονός ότι ο Ο-Σενσέι δίδασκε σε σχεδόν όλες τις στρατιωτικές σχολές στο Τόκιο. Ο Ισάμου Τακέσιτα ήταν αυτός που τον δικτύωσε, μαζί με τους αδελφούς Ασάνο ο ένας από τους οποίους ήταν μέλος της Ομότο με μεγάλη επιρροή και η έμφασή του στα Τσινκόν και Κισίν οδήγησε στο πρώτο Επεισόδιο: έκαναν Τσινκόν και Κισίν στο Αγιάμπε και έρχονταν σε έκσταση... Νομίζω ότι αυτό δεν άρεσε καθόλου στις αρχές.

Υπήρχε επίσης και μια καλά καταγεγραμμένη πρόβλεψη ότι ο κόσμος θα τελείωνε το 1921 και η Ντεγκούτσι Νάο την πίστευε και προετοιμαζόταν γι αυτή... Βεβαίως, όταν αυτό δεν έγινε, έχασε αρκετούς οπαδούς και βεβαίως ο Ονισαμπούρο έπεισε τον κόσμο ότι αυτές οι πεποιθήσεις ήταν ανόητες...

Απο κάποια άποψη, ο Ονισαμπούρο Ντεγκούτσι έκανε για την Ομότο, αυτό που έκανε ο Κισομάρου για το Αϊκίντο (γέλια)... Ίσως δε θα έπρεπε να πω κάτι τέτοιο (γέλια)... Την έκανε δημοφιλή, την κατέβασε από τα βουνά, ούτως ειπείν, και έκανε την Ομότο διαθέσιμη σε πολλούς, πολλούς ανθρώπους με έναν τρόπο που δυσαρέστησε πολύ την Νάο. Και αν κοιτάξει κανείς την Ομότο θα βρει ακριβώς τον ίδιο κατακερματισμό που συνέβη και στον κόσμο του Αϊκίντο.


Ο κόσμος εκτός Ιαπωνίας έμαθε ότι ο Ο-Σενσέι δίδασκε τον στρατό: το βιβλίο “Μπούντο” που κυκλοφόρησε, γράφτηκε σαν εγχειρίδιο για στρατιώτες και αυτό συχνά δε γίνεται αντιληπτό (γέλια). Το βιβλίο αυτό πάντα ήταν στα χέρια άλλων: δεν εκδόθηκε ποτέ από την οικογένεια Ουεσίμπα –μεταφράστηκε και ο Κισομάρου συμφώνησε να εκδοθεί το “Μπούντο Ρένσου” στα αγγλικά και μετά ο Τζον Στίβενς εξέδωσε το “Μπούντο”, επίσης στα αγγλικά. Το δικό μου ιαπωνικό αντίτυπο το έχω χάρη στη γενναιοδωρία του Στάνλεϊ Πράνιν που μου έστειλε ένα φωτοαντίγραφο του δικού του αντιτύπου.

Είναι αλήθεια ότι οι μεταφράσεις αυτές “νερώθηκαν” για λόγους πολιτικής ορθότητας;

Ναι. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι αν πρόκειται για μεταφράσεις αυτών που είπε ο Ο-Σενσέι, είναι καλύτερα να έχει κανείς το ιαπωνικό κείμενο δίπλα ώστε να μπορεί να δει τι έχει γίνει. Ξέρω –και το ξέρετε κι εσείς- ότι μια γλώσσα όπως τα ιαπωνικά και μια γλώσσα όπως τα αγγλικά, διαφέρουν πολύ και έχω δει διερμηνείς να δυσκολεύονται πολύ με τις διαφορές τους.

Επίσης αντιλαμβάνομαι ότι τα γραπτά του Ο-Σενσέι που έχουμε, οι διαλέξεις, σταχυολογήθηκαν από άλλους. Το υλικό που κυκλοφόρησε ως “Αϊκίντο Σινζούι” το συγκέντρωσαν ο Αρικάουα Σενσέι και ο Φουτζίτα Σενσέι -αυτοί το ένωσαν. Οι πραγματικές διαλέξεις είναι πολύ λιγότερο συστηματικές.

Η αγιοποιημένη εικόνα του Ο-Σενσέι, αντέχει μια τόσο εξονυχιστική ανάλυση;

Ναι (γέλια). Ναι, και νομίζω ότι είναι κάτι που πρέπει να αποδεχτούμε, κάτι από το οποίο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Αν θεωρήσουμε τον Ο-Σενσέι σαν άγιο, τότε δίνουμε ευκαιρία σε κάποιον που θα κάνει τον δικηγόρο του διαβόλου να πει “Και γιατί είναι άγιος;” και να τον ρίξει από το βάθρο. Αν δεν τον βάλει κανείς στο βάθρο εξ αρχής, είναι πιο εύκολα τα πράγματα αφού και οι αρετές και τα ελαττώματά του μπορούν να συνυπάρχουν μια χαρά. Αν διδάσκεται ότι ήταν άγιος, τότε δεν επιτρέπεται να υπάρχουν ελαττώματα όμως αυτά προκαλούν προβλήματα οπότε ή τα αρνείσαι ή προσπαθείς να βρεις μια ερμηνεία που να τα εξαφανίζει ή δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο...

Θεωρείτε ότι η εκ νέου συγγραφή της ιστορίας από τον Κισομάρου Ντόσου ήταν πρόβλημα ή αναγκαιότητα;

Ακόμα και αν έχει κανείς τις καλύτερες προθέσεις μπορεί να παραποιήσει την αλήθεια... Υπάρχει εδώ ένα ηθικό στοιχείο το οποίο νομίζω δεν μπαίνει στη σωστή του θέση... Απο μια άποψη, ο Κισομάρου βρίσκεται σε δύσκολη θέση: ζούσε στη σκιά του πατέρα του, δεν του επιτράπηκε ποτέ να αναπτυχθεί και δεν επέτρεψε και ο ίδιος στον εαυτό του να αναπτυχθεί γιατί αυτό θα χάλαγε την εικόνα του πατέρα του. Οπότε εξέφραζε απλώς σταδιακά κάποιες προσωπικές του ιδέες και νομίζω ότι αυτό με τον καιρό αναλογικά γινόταν όλο και περισσότερο... Μια από τις συνεισφορές, και όχι η μικρότερη, του ίδιου του Κισομάρου είναι η ανθρωπιστική διάσταση των διαλέξεων, όμως αυτό που έκανε είναι, κατά τη γνώμη μου, να παρουσιάσει (όπως λέει και στο “Αϊκίντο Ιτσίρο”) κάτι καλό για τον ιαπωνικό πολιτισμό, δηλαδή ότι η τέχνη που ο πατέρας του δημιούργησε είναι ακόμα κάτι που οι Ιάπωνες μπορούν να δουν και να πουν “Εμείς το φτιάξαμε αυτό”. Από εκεί και πέρα, είναι θέμα των μη-Ιαπώνων να το πάρουν και να το χρησιμοποιήσουν όπως θέλουν ή όχι...

Νομίζω ότι ο Κισομάρου αποσκοπούσε κάπου. Και δεν εννοώ ότι ήταν λάθος ή ανέντιμο αυτό –εμφανώς έπρεπε να κάνει κάτι αλλιώς το μεταπολεμικό Αϊκίντο θα επέστρεφε σε αυτό που ήταν πριν τον πόλεμο, δηλαδή κάτι κλειστό και απροσπέλαστο... Οπότε αυτός ήταν που εξάπλωσε το Αϊκίντο και αν αναλογιστεί κανείς τι έκανε αρχικά στην Ιαπωνία, να αναστήσει δηλαδή τα παλιά ντότζο που ήταν επίσημα συνδεδεμένα με την οργάνωση Ομότο, να βάλει μπροστά τα πανεπιστήμια, να συνενώσει τις διάφορες ομάδες, τις Τζιεϊτάι που δεν ξέρω πότε εμφανίστηκαν όμως εμφανίστηκαν και η Παν-Ιαπωνική Επίδειξη κάθε χρόνο είναι ένα υπέροχο παράδειγμα πώς όλες οι ομάδες που ενδιαφέρονται έρχονται και κάνουν Αϊκίντο, ασκούνται μαζί. Και ο Κισομάρου τα κράτησε όλα αυτά ενωμένα, κάπως σαν μαέστρος ορχήστρας.

Δεν ξέρω πόσο ο ίδιος ο Μοριχέι Σενσέι ήταν μέρος όλου αυτού του πράγματος –υποπτεύομαι όχι πολύ όμως δεν ξέρουμε. Υπάρχουν ας πούμε αντικρουόμενες αφηγήσεις σχετικά με το πόσο αφοσιωμένο μέλος της Ομότο ήταν. Από τη μια, ξέρουμε ότι ήταν κανονικό μέλος όμως από την άλλη ήταν κάπως διαχωρισμένος και αυτό ήταν πολύ βολικό όταν φτάσαμε στο Δεύτερο Επεισόδιο, αυτό που αναστάτωσε τόσο πολύ τον Ινόουε Σενσέι. Οπότε τι συνέβαινε; Δεν ξέρουμε επειδή... δεν υπάρχει γραπτό υλικό. Δεν υπάρχουν “αρχαιολογικά” στοιχεία με την έννοια των στοιχείων που κανονικά θα διερευνούσε κανείς και αυτό πρέπει να το παραδεχτούμε. Δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να παραποιήσουμε τίποτα –πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν ξέρουμε πώς ήταν. Αν είσαι ακαδημαϊκός, πηγαίνεις εκεί που σε πάει η μελέτη σου και βρισκόμαστε σ’ αυτό το σημείο: ότι δεν ξέρουμε και ότι δεν μπορούμε να κρίνουμε. Και απλώς ελπίζουμε ότι κάπου υπάρχουν πιο πολλά χειρόγραφα ή κάτι τέτοιο...

Από μια άποψη, ο Κισομάρου ήταν πολύ, πολύ έξυπνος επειδή σταδιακά παρήγαγε και παρουσίασε υλικό και εξέδωσε δικά του έργα. Όπως είπα, αυτό που έκανε, ταίριαζε με τον τρόπο που οι Ιάπωνες θέλουν να παρουσιάζουν τον εαυτό τους... Πάρτε για παράδειγμα το νόημα του κάντζι “¨Μπου”. Έχω ακούσει τις ερμηνείες περί “σταματήματος” και περί “λόγχης”, τις φιλειρηνικές ερμηνείες καθώς και τις πολεμοχαρείς ερμηνείες οι οποίες έχουν επίσης μακρά ιστορία –ακόμα και οι Κινέζοι διαφωνούν γι αυτό το θέμα... Δεν αρνούμαι λοιπόν ότι υπάρχουν δύο ερμηνείες. Αρνούμαι ότι η μια είναι καλύτερη από την άλλη ή, ας πούμε, ότι η μια θα πρέπει να προτιμηθεί από την άλλη επειδή είναι, εν μέρει, Αϊκίντο.

Σας ανησυχεί ότι ίσως υποσκάπτετε τη θετική εικόνα που έχει ο κόσμος για τον Ο-Σενσέι και, κατ επέκταση, για το Αϊκίντο;

Ξέρετε... Δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να το κάνει αυτό. Όταν είσαι ακαδημαϊκός γνωρίζεις ότι οι ιδέες πάνε εκεί που πάνε και αν υπάρξουν δυσάρεστες συνέπειες, αυτό πρέπει να το αποδεχτούμε, είναι θέμα διανοητικής εντιμότητας. Κάτι που έμαθα, που έλεγε ένας από τους πολύ πρώτους μου δασκάλους του Αϊκίντο, ήταν ότι “Πρέπει να μάθεις να είσαι έντιμος. Κάνεις Αϊκίντο για να είσαι έντιμος με τον εαυτό σου –ο νους σου, το σώμα σου και οτιδήποτε άλλο είναι ένα πράγμα.” Τώρα έχω συνειδητοποιήσει –και δεν πρόκειται για ευχάριστη συνειδητοποίηση- ότι υπάρχει μερικές φορές ένα χάσμα μεταξύ αυτού που θεωρείται ότι είναι το Αϊκίντο και αυτού που πραγματικά είναι.

Για να επανέλθω, η Ομότο είναι θρησκεία και οι άνθρωποι ασπάζονται μια θρησκεία για πάρα πολλούς λόγους. Ένας από αυτούς είναι επειδή πιστεύουν ότι αν ασπαστούν μια θρησκεία θα γίνουν καλύτεροι σ’ αυτόν τον κόσμο ή θα προετοιμαστούν καλύτερα για αυτό που θα συμβεί στον επόμενο, αν υπάρχει επόμενος. Όμως ο τρόπος που το κάνουν... Υπάρχει ένα ενδιαφέρον βιβλίο που μόλις πήρα, μια ιστορία των θρησκειών που λέγεται “Field of Blood” και η κυρία που το έγραψε πέρασε μερικά χρόνια ως μοναχή. Υπάρχει σημαντικό χάσμα μεταξύ του πώς οι άνθρωποι παρουσιάζουν τον εαυτό τους ή με το πώς θα ήθελαν να είναι, και της πραγματικότητας.

Το Αϊκίντο προωθείται σαν μια πολεμική τέχνη που είναι πιο βαθιά και πιο σοφιστικέ από τα απλά ανταγωνιστικά αθλήματα. Για μένα, η σύγκριση αυτή είναι ατυχής επειδή δεν νομίζω ότι το επιχείρημα ευσταθεί απέναντι σε κάποιον που έχει κάνει Τζούντο πολλά χρόνια και έχει μάθει το σοφιστικέ Τζούντο που προφανώς ήξερε ο Κάνο. Δεν νομίζω ότι είναι πολύ φρόνιμο να συγκρίνει κανείς το Αϊκίντο που δεν είναι άθλημα με άλλα αθλήματα εις βάρος των τελευταίων.

Οι ηθικά διφορούμενες πηγές του Αϊκίντο, υπονομεύουν το ενδιαφέρον που μπορεί να έχει κανείς σήμερα για να το μάθει;

Το Αϊκίντο μεταμορφώθηκε με έναν τρόπο που είναι, πιθανότατα, μοναδικός –κάτι που δεν έκαναν άλλες πολεμικές τέχνες- για μια τέχνη που σχηματοποιήθηκε στην Ιαπωνία της εποχής του πολέμου.

Το 1942, όταν το Ντάι Νίπον Μπουτοκουκάι άλλαξε και έγινε όργανο προώθησης των πολεμικών σκοπών της Ιαπωνίας, το Αϊκίντο έγινε μέρος αυτής της κίνησης. Και νομίζω ότι η τέχνη έγινε μέσο για την ενίσχυση της Ιαπωνίας στην προσπάθειά της να επιτύχει τους στόχους της όταν εμπλεκόταν στον πόλεμο στην Ασία.

Και μετά άλλαξε. Όπως είπα, ο Κισομάρου ήταν ένας πραγματικά μεταπολεμικός Ιάπωνας: γεννήθηκε το 1921, πήγε στο σχολείο και μετά στο Ουασέντα, ένα καλό πανεπιστήμιο, όμως πραγματικά ωρίμασε την περίοδο της εκεχειρίας το 1945. Η εκπαίδευσή του ήταν μάλλον ανάστατη καθώς διεύθυνε το ντότζο ακόμα και όταν ήταν στο γυμνάσιο όμως όταν ο πατέρας του μετακόμισε στην Ιουάμα και έμεινε να είναι αυτός υπεύθυνος για το Χόμπου Ντότζο (https://www.guillaumeerard.com/aikido/articles/history-of-the-aikikai-hombu-dojo), έκανε αυτό που είπε ο πατέρας του και κράτησε το Ντότζο ζωντανό. Οπότε τελικά ο Κισομάρου ήταν αυτός που οργάνωσε τους επιχειρηματίες να συνδράμουν ώστε το Αϊκίντο να επανέλθει σαν νομική οντότητα. Και έτσι και έγινε και είναι πλέον μια οργάνωση απαλλαγμένη από φορολογία και έτσι λειτουργεί.

Δεν ξέρω και δε λέγεται τίποτα στη βιογραφία όμως έχω την υποψία ότι ένα μέρος της παραπάνω κίνησης ήταν και η μετακόμιση του Μοριχέι Ουεσίμπα στην Ιουάμα ώστε να φύγει από τη μέση η κατάσταση που προκάλεσε το Ντάι Νίπον Μπουτοκουκάι το 1942· παρόλα αυτά, οι πραγματικοί λόγοι που ο Μοριχέι έφυγε επίσης επιδέχονται διάφορες ερμηνείες.

Πού βρίσκεται λοιπόν η πνευματικότητα για την οποία μιλούν όλοι στο Αϊκίντο;

Αυτό που έκανε ο Κισομάρου, ήταν να οδηγήσει τα πράγματα κατά κάποιον τρόπο σε μια μεσαία οδό μεταξύ του προπολεμικού μιλιταρισμού του Σίντο και του πραγματικού Σίντο και της μάλλον ήπιας ηθικολογίας που κάνουν οι Ιάπωνες μετά τον πόλεμο. Το Αϊκίντο είναι από μια άποψη ένας δρόμος πνευματικής εξέλιξης όμως μόνο από μια πολύ προσανατολισμένη στην υγεία άποψη περί πνευματικού –δεν είναι ολοκληρωμένο. Ο Κισομάρου είχε ως ένα σημείο αυτό που θα λέγαμε “ανθρωπιστικό όραμα” με τα Κάμι να υπάρχουν για αυτούς που θα τα έβρισκαν χρήσιμα –η οικογένεια Ουεσίμπα είναι Ομότο, οι τελετές που γίνονται στον ναό της Ιουάμα είναι τελετές της Ομότο. Υπάρχει λοιπόν μια σχέση όμως δεν νομίζω ότι είναι ιδιαίτερα ισχυρή και σε καμία περίπτωση σαν αυτή που είχε ο Μοριχέι Ουεσίμπα, τουλάχιστον όσο μπορώ να καταλάβω εγώ.

Υπάρχει και αυτό το θρησκευτικό φαινόμενο στην Ιαπωνία με τη μίξη... Να το πω διαφορετικά: προσωπικά δε θα έκανα σε καμία περίπτωση Αϊκίντο γι αυτόν τον λόγο. Είχα αρκετή πνευματικότητα πριν αρχίσω.

Το Αϊκίντο ταιριάζει με ένα συγκεκριμένο μοντέλο... Κι εγώ δεν είμαι μιλιταριστής ούτως ή άλλως. Το Αϊκίντο είναι καλή άσκηση όμως δυσκολεύομαι να πω ότι θα σε κάνει καλύτερο άνθρωπο επειδή, από την εμπειρία μου, σε πολλές περιπτώσεις έχει συμβεί το αντίθετο. Οπότε έχουμε πολιτικούς του Αϊκίντο (αναστεναγμός) Και δε λέω ότι αυτοί υπάρχουν μόνο στο IAF: στο Αϊκικάι και σε κάθε άλλη οργάνωση υπάρχουν πολιτικά ζητήματα, νομίζω. Ένα από τα προβλήματα του Αϊκίντο είναι ότι δεν μπορείς να ασκηθείς μόνος σου. Χρειάζεσαι έναν παρτενέρ και μια ομάδα και ένα Ντότζο. Αν πρόκειται να το κάνεις με τον αυθεντικό ιαπωνικό τρόπο, ξέρετε, με τον κλασικό ιαπωνικό τρόπο πρέπει να υπάρχει τατάμι και πρέπει να χρησιμοποιείς κέικογκι και χακάμα και πρέπει να παίρνεις βαθμούς νταν. Από τη στιγμή που τα θέλεις όλα αυτά, έρχεται και η πολιτική· για μένα, η πολιτική είναι αναγκαία όμως πρέπει να γίνεται με τον καλό τρόπο.

Ευχαριστώ πολύ τον Οντιλόν Ρενιάρ για την απομαγνητοφώνηση.

Η παραπάνω συνέντευξη δόθηκε στον Γκιγιόμ Εράρ*, μεταφράστηκε απο τον Γρηγόρη Μηλιαρέση κατόπιν άδειάς του και δημοσιεύτηκε αρχικά στο σάιτ του, εδώ


*Κάτοικος της Ιαπωνίας για σχεδόν μια δεκαετία, ο Γκιγιόμ Εράρ ασκείται στο Αϊκικάι Χόμπου Ντότζο από όπου έλαβε το 5ο νταν από τον Ντόσου του Αϊκίντο, Μοριτέρου Ουεσίμπα. Επίσης, έχει 3ο νταν στο Ντάιτο-ρίου Αϊκί-τζουτζούτσου τη μυστικοπαθή τέχνη που ο Μοριχέι Ουεσίμπα διδάχτηκε από τον Σοκάκου Τακέντα. Ο Εράρ είναι Διευθυντής Ενημέρωσης της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αϊκίντο (International Aikido Federation) και Αναπληρωτής Γραμματέας Διεθνών Υποθέσεων του Αρχηγείου του Ντάιτο-ρίου Αϊκί-τζουτζούτσου στο Σικόκου. Επίσης, ενδιαφέρεται με πάθος για την επιστήμη και την εκπαίδευση και έχει διδακτορικό στη μοριακή βιολογία.
×
Πανελλήνιος οδηγός πολεμικών τεχνών

Κουπόνι Δωρεάν Μαθημάτων

Κερδίσατε 2 δωρεάν μαθήματα γνωριμίας στις συνεργαζόμενες σχολές του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών!

Κατεβάστε το κουπόνι