Τον τελευταίο καιρό έτυχε να δω την ίδια συζήτηση σε δύο διαφορετικά σημεία του Facebook με αφορμή το ίδιο βίντεο: ένα κοριτσάκι περίπου δέκα χρονών από την Ιρλανδία παρουσιάζεται σε ένα
βίντεo από κάποια επίδειξη εκτελώντας μια σειρά από ταχύτατα ακροβατικά κρατώντας ένα ξίφος και το κοινό παραληρεί από ενθουσιασμό (ούτως ειπείν καθώς το παραλήρημα είναι, κατά βάση αποθεωτικά σχόλια). Και στις δύο περιπτώσεις που είδα τη συζήτηση, δύο φίλοι μου, αμφότεροι δάσκαλοι του ιάιντο με βαθμό πέμπτου νταν, σχολίασαν ότι ναι μεν αυτά που κάνει το κοριτσάκι είναι εντυπωσιακά όμως αν θέλει κανείς να δει το “αυθεντικό πράγμα” καλά θα έκανε να δει ένα άλλο
βίντεο στο οποίο ένα τετράχρονο κοριτσάκι από την Ιαπωνία κάνει ένα κάτα ιάιντο με πραγματικό ξίφος –ότι το ξίφος είναι πραγματικό το καταλαβαίνουμε επειδή το κάτα περιλαμβάνει ταμεσιγκίρι, δηλαδή κόψιμο στόχου από τατάμι.
Καταλαβαίνω πολύ καλά γιατί οι φίλοι μου αντιπαρέβαλλαν το δεύτερο βίντεο στους οπαδούς του πρώτου: αυτά που κάνει το κοριτσάκι στο πρώτο βίντεο μπορεί να μοιάζουν εντυπωσιακά στα μάτια κάποιου που δεν έχει ιδέα από πολεμικές τέχνες όμως αν κανείς έχει έστω και την παραμικρή σχέση αντιλαμβάνεται εύκολα ότι η πολεμικοτεχνίτικη αξία τους είναι, περίπου, μηδέν. Και δεν είναι τυχαίο ότι το κοριτσάκι από την Ιρλανδία έγινε γνωστό χάρη στο τηλεπαιχνίδι “Βρετανία Έχεις Ταλέντο”, στο οποίο συμμετέχουν άνθρωποι που απλώς κυνηγούν τα φώτα της δημοσιότητας –δε θα ήταν άστοχο να υποθέσει κανείς ότι πίσω από την περίπτωση της δεκάχρονης μικρής, θα υπάρχει κάποιος περήφανος γονιός που περιμένει να προσθέσει στο βιογραφικό του την ιδιότητα του μάνατζερ της κόρης του.
Το θέμα είναι, και σ' αυτό το σημείο θα διαφοροποιήσω τη θέση μου από αυτή των φίλων μου, δε βλέπω κάτι διαφορετικό και στην περίπτωση της τετράχρονης Γιαπωνέζας: ναι μεν το θέαμα παιδιών να ασκούνται στις πολεμικές τέχνες, κλασικές και σύγχρονες, είναι πολύ συνηθισμένο στην Ιαπωνία (και ειδικά σε οικογένειες που σχετίζονται με κάποια παμπάλαια παράδοση, τα παιδιά των επικεφαλής μπαίνουν στο παιχνίδι σχεδόν από τη στιγμή που γεννιούνται –μάλιστα το φαινόμενο δεν περιορίζεται στις πολεμικές τέχνες: τα παιδιά των ηθοποιών του Καμπούκι ανεβαίνουν στη σκηνή ακόμα και πριν μπορέσουν να αρθρώσουν τις πρώτες τους λέξεις) όμως προσωπικά δε θα χρησιμοποιούσα ούτε τα παιδιά αυτά σαν υπόδειγμα “αυθεντικότητας”. Ένα παιδί δεν μπορεί –και δεν πρέπει να μπορεί- να συλλάβει τις αμέτρητες και περίπλοκες διαστάσεις της συμπλοκής και των συμπεριφορών που οδηγούν σ' αυτή.
Βεβαίως και εγώ εκτιμώ πολύ περισσότερο τη νεαρή Γιαπωνέζα από τη νεαρή Ιρλανδέζα –για την ακρίβεια, εκτιμώ πολύ περισσότερο τον τρόπο σκέψης των γονιών της πρώτης από αυτόν της δεύτερης. Στην πρώτη περίπτωση, οι συγκεκριμένοι άνθρωποι (και ναι, υπόθεση κάνω όμως δε νομίζω ότι πέφτω και πολύ έξω καθώς όπως είπα, το φαινόμενο είναι σχετικά κοινός τόπος στην Ιαπωνία) έβαλαν το παιδί τους σε ένα σύστημα εκπαίδευσης σε μια παραδοσιακή τέχνη και αυτό σε βάθος χρόνου πιθανότατα θα το ωφελήσει, ενώ στη δεύτερη, το παιδί απλώς εκπαιδεύεται στο πώς θα δώσει μια παράσταση που θα εντυπωσιάσει κάποιους άσχετους –όποιος δει το βίντεο θα συμφωνήσει ότι η κινησιολογία διακατέχεται από μια αφύσικη νευρικότητα που απέχει παρασάγγας από τις πολεμικές τέχνες.
Πέρα από αυτό όμως, αν ήμουν γονιός (και από τη στιγμή που δεν είμαι, ο αναγνώστης μπορεί να αγνοήσει εντελώς την άποψή μου) δε θα ενέπλεκα το παιδί μου σε κανένα από τα δύο περιβάλλοντα. Υπάρχουν δύο τουλάχιστον μαχητικά αθλήματα με αρκετή σχέση με τις πολεμικές τέχνες, το τζούντο και το κέντο, τα οποία μπορούν μέσα από το παιχνίδι να διδάξουν ακόμα και σε ένα παιδί του δημοτικού τις βασικές αρχές κίνησης του σώματος και ισορροπίας και δη με τον τρόπο που αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν αργότερα στις πραγματικές πολεμικές τέχνες. Αν το παιδί έφτανε στα 15 του και εξακολουθούσε να είχε ενδιαφέρον για το αντικείμενο τότε θα το έστρεφα προς κάποια ένοπλη ή άοπλη τέχνη με πιο σαφή προσανατολισμό στη συμπλοκή –οτιδήποτε περισσότερο από αυτό μου φαίνεται σπατάλη πολύτιμου χρόνου παιχνιδιού που τα παιδιά έχουν πολύ περισσότερη ανάγκη.
Δεν μπορεί μια πολεμική τέχνη να διδαχτεί σαν παιχνίδι; Κατά τη γνώμη μου αν πρόκειται για μια πραγματική πολεμική τέχνη με πραγματικά στοιχεία κινδύνου, όπως η χρήση ενός πραγματικού ξίφους, όχι! Πόσο αποδεκτό θα θεωρούσε κανείς να διδάξει σε ένα παιδί τεσσάρων (ή ακόμα και δέκα) ετών πώς να κάνει σκοποβολή με ένα όπλο οπλοφορίας π.χ. ένα Glock 9 χιλιοστών; Ναι ξέρω ότι σε κοινωνίες με κουλτούρα όπλων κάτι τέτοιο δεν είναι ασυνήθιστο όμως συνήθως οι κοινωνίες αυτές έχουν και σημαντικά προβλήματα ένοπλης βίας. Ένα σινάι είναι, πιστεύω, πολύ πιο κατάλληλο παιχνίδι και μπορεί να ανοίξει το δρόμο για ένα πραγματικό ξίφος μετά από μια ορισμένη ηλικία και αφού το παιδί έχει αποκτήσει την αντίστοιχη ωριμότητα –μ' άλλα λόγια όταν έχει πάψει να είναι παιδί.
Λέμε συχνά ότι “οι πολεμικές τέχνες είναι για όλους” –οι δάσκαλοι πολεμικών τεχνών έχουν έναν λόγο παραπάνω να το υποστηρίζουν και όπως έχω γράψει κι άλλοτε, δε θα πρέπει να τους μεμφόμαστε γι αυτό. Όμως στην πραγματικότητα δεν είναι για όλους και σίγουρα δεν είναι για μικρά παιδιά εκτός αν οι δημιουργοί τους ή οι εκπαιδευτές που τους ακολούθησαν δημιούργησαν ένα ειδικό παιδαγωγικό σύστημα που να απευθύνεται σε άτομα μικρής ηλικίας. (Όπως έγραψα παραπάνω, το τζούντο και το κέντο είναι τέτοιες περιπτώσεις όμως εντάσσονται περισσότερο στην κατηγορία των μαχητικών αθλημάτων με σύγχρονη προπονητική παρά σε αυτή των καθαρών πολεμικών τεχνών –τουλάχιστον στην Ιαπωνία, οι εννέα τέχνες που αναγνωρίζονται σαν “Νιχόν Μπούντο” όλες εμπίπτουν στην ίδια κατηγορία όμως αυτό ισχύει για την Ιαπωνία η οποία, από όποια πλευρά και αν το δει κανείς, είναι κάπως ιδιόμορφη στο συγκεκριμένο θέμα.) Και τα δύο βίντεο στο YouTube παρουσιάζουν, κατά την άποψή μου, παραδείγματα προς αποφυγή περισσότερο ή λιγότερο –το τι θα αποφασίσει κάθε γονιός για το παιδί του είναι, φυσικά, δικό του θέμα.
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
