Ευγενής άμιλλα ή ανταγωνισμός;

Οι δάσκαλοι των πολεμικών τεχνών πάντα έλεγαν ότι είναι σημαντικό να έχουμε συνείδηση για τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε πρακτική  και με τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε μέσα στο ντότζο, τον χώρο της άσκησης. Επίσης ποιες είναι οι σχέσεις που αναπτύσσουμε με τους συν ασκούμενους. Τις πολεμικές τέχνες στις μέρες μας δεν τις ασκούμε για να πάμε στη μάχη όπως έκαναν πριν χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι. Τα σημερινά όπλα είναι σύγχρονα και βέβαια δεν θα πάρουμε το τόξο ή το σπαθί για να υπερασπιστούμε τα κεκτημένα μας. Οπότε οι λόγοι που ασκείται κάποιος είναι πολλοί και διάφοροι. Βέβαια δεν αναφέρομαι εδώ για τους ανθρώπους που μαθαίνουν τέτοιες τέχνες γιατί είναι ‘μπράβοι’ και σωματοφύλακες. Αναφέρομαι σε μας, τους απλούς ανθρώπους που γράφονται σε μια σχολή και ξεκινούν μαθήματα ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους. Συνήθως ξεκινάμε την άσκηση για να δυναμώσουμε το σώμα και το πνεύμα.

Μέσα στον χώρο της πρακτικής μέρα με τη μέρα ξεδιπλώνονται όχι μόνο οι ικανότητές μας, αλλά και ο χαρακτήρας μας και μάλιστα, όταν είμαστε κάτω από την καθοδήγηση ενός πραγματικού δασκάλου, τότε  μπορούμε να μάθουμε πολλά για εμάς και για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Όλοι μας είμαστε κύτταρα μιας κοινωνίας και αποτελούμε μέρος αυτού του ζωντανού οργανισμού. Αυτό καθορίζει και την συμπεριφορά μας. Σε αυτήν την κοινωνία, που κατά την γνώμη μου δεν είναι και τόσο υγιής, το πρώτο που μαθαίνουμε είναι ο ανταγωνισμός. Μέσα στην οικογένεια κατ’ αρχάς, στο σχολείο, στις σχέσεις μας. Συνέχεια υπάρχει η σύγκριση. Είμαι καλύτερος; Είμαι ομορφότερος; Είμαι πλουσιότερος; Είμαι πρώτος στην δουλειά μου; Αυτόν τον ανταγωνισμού μεταφέρουμε και στην άσκησή μας γιατί έτσι έχουμε γαλουχηθεί. Και αυτό δεν μας βοηθάει. Βέβαια δεν είναι κακό να αξιολογούμε τη θέση μας. Το άσχημο είναι η σύγκριση για να πάρουμε μια εγωιστική ικανοποίηση και να φανούμε καλύτεροι από τους άλλους. Εδώ μπαίνει ο εγωικός εαυτός που είναι δυικός. Χωρίζει τα πράγματα σε καλό και κακό, σωστό και λάθος, όμορφο και άσχημο, μου αρέσει δεν μου αρέσει. Ασταμάτητα ο νους αναλύει, ταξινομεί, βάζει ταμπέλες και κλείνει σε κουτάκια τις εκάστοτε κατανοήσεις του. Αλλά στη ζωή όλα αλλάζουν συνεχώς. Ασταμάτητα. Εκεί που νομίζουμε ότι καταλάβαμε και ελέγξαμε τις καταστάσεις, γίνεται αναπάντεχα κάτι και χάνουμε τον κόσμο κάτω από τα πόδια μας. Ο νους και βέβαια είναι χρήσιμος αλλά η υπερβολική έκκριση ιδεών δεν μας βοηθάει. Το αντίθετο. Μας δημιουργεί σύγχυση και ανισορροπία. Και εδώ είναι που καλλιεργείται το χωριστικό και ανταγωνιστικό πνεύμα.

Έχουμε τους προγόνους μας που εισήγαγαν μια υπέροχη έννοια στους  αρχαίους ολυμπιακούς αγώνες. Την ευγενή άμιλλα. Τι θα πει αυτό; Θα πει ότι η διεκδίκηση εκ μέρους δύο ή περισσοτέρων προσώπων της πρώτης θέσης γίνεται με ηθική πρόθεση. Η λέξη άμιλλα αποτελεί την εξιδανικευμένη μορφή του συναγωνισμού, με ευγενή και ανιδιοτελή κίνητρα.

"Μαθαίνουμε να καταθέτουμε όλες μας τις δυνάμεις, να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε και ότι γίνει. Μπορεί να επιζητούμε τη νίκη, την επιβράβευση και αυτό δεν είναι κακό"

Η πορεία από το σκοτάδι στο φως υπήρξε προμηθεϊκό άθλημα επίπονο, καθώς και η πολύμοχθη, συνεπής προσπάθεια για νέες κατακτήσεις, για εξεύρεση του ισχυρότερου, του περισσότερου, που προχωρά με τόλμη, όπως το ρεύμα της ζωής κυλάει πάντα μπροστά. Όταν όμως υπεισέρχεται η αλαζονεία τα πράγματα αλλάζουν εντελώς. Και έτσι μπαίνουμε στο σκοτάδι του μικρού εαυτού που θέλει να ξεχωρίζει για εγωιστικούς λόγους, αδιαφορώντας για τον συναθλητή αλλά και γενικότερα για τον συνάνθρωπο. Κάποιες φορές έχουμε δει αθλητές να βοηθούν τους συναθλητές τους κατά την διάρκεια ενός αγωνίσματος και αυτό είναι πολύ όμορφο και ίσως συγκινητικό. Εκεί βλέπουμε το μεγαλείο ενός καλλιεργημένου χαρακτήρα που γίνεται παράδειγμα προς μίμηση. Μαθαίνουμε να καταθέτουμε όλες μας τις δυνάμεις, να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε και ότι γίνει. Μπορεί να επιζητούμε τη νίκη, την επιβράβευση και αυτό δεν είναι κακό. Το άσχημο είναι να μην υπάρχουν οι άλλοι αλλά μόνο εσύ που θέλεις να είσαι πρώτος και καλύτερος με ευτελή κίνητρα και κομπλεξικές παρορμήσεις.

Και εδώ έρχεται η καταλυτική παρουσία του καλού δασκάλου που έχει την ικανότητα να διακρίνει τις προθέσεις και την προσωπικότητα του μαθητή. Μέσα από την καθοδήγησή του μπορούμε να αλλάξουμε όχι μόνο τον χαρακτήρα μας αλλά να σμιλέψουμε μια υγιή προσωπικότητα που προοδεύει στην άσκηση αλλά και στην ίδια τη ζωή. Η καθημερινότητά μας είναι αυτή που καθρεφτίζει τα επιτεύγματα της πορείας μας στις πολεμικές τέχνες αλλά και σε όλα τα αθλήματα.

Διαβάζοντας τις σοφές τοποθετήσεις των παλιών και φημισμένων δασκάλων μπορούμε να ορίσουμε ένα ηθικό υπόβαθρο για οτιδήποτε κάνουμε. Οι διδασκαλίες είναι διαχρονικές και σηματοδοτούν το μονοπάτι – Ντο. Και το μονοπάτι διαμορφώνεται από τις προθέσεις που έχει ο καθένας μας, για το πως θέλει να είναι και να πράττει.

Κλείνοντας μου έρχονται στη μνήμη τα λόγια του ποιητή: ‘ η Ιθάκη σου έδωσε το ωραίο ταξίδι. Χωρίς αυτήν δεν θα έβγαινες στον δρόμο… έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι ιθάκες τι σημαίνουν’.

Ελευθερία Καζαντζή