Μπούντο, Μπουτζούτσου και Πνευματική Εξέλιξη

εικόνα άρθρου
Πέρα από τις άλλες του ωφέλειες, το μπούντο σε διδάσκει πώς να έχεις καλή δομή στην κίνησή σου (http://budobum.blogspot.com/2014/06/the-most-essential-principles-in-budo.html), σε βοηθάει να αναπτύξεις μια κατανόηση σχετικά με το αποτελεσματικό εύρος των κινήσεών σου (http://budobum.blogspot.com/2014/07/the-most-essential-principles-in-budo.html) και σχετικά με το πώς να χρησιμοποιείς τον χρόνο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο (http://budobum.blogspot.com/2014/08/the-most-essential-principles-in-budo.html). Το μπούντο ενδιαφέρεται επίσης για το πώς οι ασκούμενοι να γίνουν όχι απλώς καλύτεροι μαχητές αλλά και καλύτεροι άνθρωποι· αν κανείς ασκείται σε κάτι που προσφέρει τα παραπάνω, πιθανότατα αυτό που κάνει είναι μπούντο.

Τα τέσσερα αυτά θεμελιώδη στοιχεία δεν έχουν αλλάξει από τότε που κάποιοι μπούσι στην Ιαπωνία πριν την περίοδο Τοκουγκάουα άρχισαν για πρώτη φορά να διαμορφώνουν προγράμματα μελέτης μπούντο. Δεν έχει σημασία σε τι εξασκείσαι: αυτά τα πράγματα πρέπει να υπάρχουν. Είτε πρόκειται για άοπλο τζουτζούτσου, για κεντζούτσου, κιούντο ή διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους, χρειάζεται να αντιλαμβάνεται κανείς τη δομή που εμπλέκεται και πώς τα όπλα που χρησιμοποιούνται λειτουργούν στον χώρο και τον χρόνο. Και μην αμφιβάλετε ότι θέλω κάποιον που εμπλέκεται με τη διαχείριση διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων να προσπαθεί διαρκώς να γίνει καλύτερος άνθρωπος: αν έχεις δύναμη, και αυτό είναι που σου δίνει η πολεμική εξάσκηση, οφείλεις να προσπαθείς να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Ακόμα και σε ένα μπούντο τόσο περιορισμένο όσο το τζούντο, κανείς δεν πρέπει να διαμορφώνει τις ικανότητες αυτές αν δεν μαθαίνει παράλληλα και πώς να γίνει καλύτερος άνθρωπος. Υπάρχουν ήδη αρκετοί επικίνδυνοι ηλίθιοι στον κόσμο.

Ρίξτε μια ματιά στις απαιτήσεις που είχαν τα παλιά συστήματα κορίου μπουγκέι όταν έκανε κανείς κεπάν: περιλαμβάνουν κυρώσεις κατά της κακής συμπεριφοράς και παραινέσεις στους μαθητές να συμπεριφέρονται όχι απλώς σωστά αλλά συνετά. Ξέρω ανθρώπους που διακηρύσσουν περήφανα ότι δεν κάνουν μπούντο και ότι εστιάζουν στις πραγματικές μαχητικές τεχνικές, στο “μπουτζούτσου”, όπως λένε· ΑΥΤΟΙ δεν νερώνουν την εξάσκησή τους με τις ανοησίες του μπούντο περί εξέλιξης του ατόμου! Είναι αμέτρητοι αυτοί που έχω ακούσει να κοροϊδεύουν το μπούντο λέγοντας ότι πρόκειται για κάποια αναποτελεσματική, νερωμένη ανοησία επειδή έχει φιλοδοξεί να διδάξει τον ασκούμενο όχι μόνο πώς να μάχεται αλλά και πώς να ζει.

Υπάρχει μια διαδεδομένη εντύπωση ότι η εστίαση στην ανάπτυξη του πνεύματος (ΣτΜ στο πρωτότυπο “heart”) μαζί με την τεχνική έγινε απότομα της μόδας μετά την πτώση του Σογκουνάτου Τοκουγκάουα (1604-1868) και ότι ο Κάνο Τζίγκορο, δεν ανέπτυξε μόνο το Κόντοκαν Τζούντο για να είναι χρήσιμο στη δημόσια εκπαίδευση αλλά και ότι εφηύρε την ίδια την ιδέα της εξάσκησης στις πολεμικές τέχνες σαν ένα είδος ηθικής και πνευματικής εξάσκησης. Έχω διαβάσει και ακούσει ανθρώπους να κοροϊδεύουν τον Ουεσίμπα Μοριχέι λέγοντας ότι ήταν χαζοχαρούμενος επειδή έδινε έμφαση στο αϊκίντο σαν ένα μέσο για την επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης.

Στην πραγματικότητα, οι μαχητικές ριούχα της Ιαπωνίας, αναμειγνύουν την τεχνική εξάσκηση με την πνευματική ανάπτυξη από τότε που υπήρχε η ιδέα της ριούχα. Ο Καρλ Φράιντεϊ, στο εξαιρετικό του βιβλίο “Legacies Of The Sword” (https://www.amazon.com/Legacies-Sword-Kashima-Shinryu-Samurai-Martial/dp/0824818792) (1997), παρουσιάζει τη σωματική, ψυχολογική και πνευματική εξάσκηση της Κάσιμα Σινρίου (http://www.kashima-shinryu.jp/English/i_history.html)· το σύστημα χρονολογείται από τα μέσα του 16ου αιώνα και περιλαμβάνει διαστάσεις και των τριών αυτών τομέων εξάσκησης ήδη από το ξεκίνημά του.

Η Τένσιν Σόντεν Κατόρι Σίντο-ρίου (https://en.wikipedia.org/wiki/Tenshin_Sh%C5%8Dden_Katori_Shint%C5%8D-ry%C5%AB) χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και επίσης περιλαμβάνει στοιχεία πνευματικής ανάπτυξης στο πρόγραμμα σπουδών της και κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει έκπληξη σε αυτούς που χαρακτηρίζουν κάθε πολεμική τέχνη που διδάσκει την προσωπική και πνευματική καλλιέργεια πιο αδύναμη από αυτές που εστιάζουν μόνο στις δυνατές τεχνικές. Δεδομένου ότι η τέχνη αυτή, έλκει την καταγωγή της από τη θεία έμπνευση, δεν είναι περίεργο ότι περιλαμβάνει πρακτικές και διδασκαλίες που έχουν ως στόχο τη βελτίωση όχι μόνο του μαχητικού πνεύματος του μαθητή αλλά και του γενικότερου πνεύματός του.

Η Καταγιάμα Χόκι-ρίου έχει μια εντελώς διαφορετική γενεαλογία. Χάρη στη δουλειά των Γιούτζι Ουάντα, Κονσταντίνο Μπραντότσι και Ρένις Μπάκνερ, πολλά από τα παλιά κείμενα της Καταγιάμα Χόκι-ρίου (http://katayama-ryu.org/en/teachings_en/) είναι πλέον προσβάσιμα –πρόκειται για ένα σύστημα κεντζούτσου και ιάι που χρονολογείται από τα τέλη του 16ου αιώνα και καθώς προέρχεται από την περίοδο Μουρομάτσι, μια περίοδο γεμάτη πολέμους, αν υπάρχει μια τέχνη που θα έπρεπε να εστιάζει αποκλειστικά στην τεχνική, είναι αυτή. Αντίθετα, οι σχολάρχες της Καταγιάμα-ρίου έγραψαν τόμους ολόκληρους σχετικά με τις πνευματικές και διανοητικές διαστάσεις της τέχνης τους.

Θα πρέπει να έχει γίνει ήδη σαφές ότι η εστίαση στη διανοητική και πνευματική ανάπτυξη δεν είναι κάτι καινούριο στις ιαπωνικές μαχητικές παραδόσεις –συνεχίζεται από τις παλιότερες μέρες της οργανωμένης εξάσκησης στα μπουγκέι και οι άνθρωποι που προσπαθούν να διαχωρίσουν τις τεχνικές από όλα τα υπόλοιπα και λένε ότι αυτό που κάνουν είναι κατά κάποιον τρόπο μια “πιο αγνή” μορφή μπουτζούτσου έχουν χάσει, κατά τη γνώμη μου, όλο το νόημα των παραδοσιακών ριούχα.

Ήδη από τις παλιότερες παραδόσεις στην Ιαπωνία, οι δάσκαλοι των μπουγκέι ριούχα (武芸流派/σχολών πολεμικών τεχνών) είχαν αντιληφθεί ότι να μάθει κανείς μόνο να μάχεται δεν είναι αρκετό. Είναι σημαντικό να δημιουργείς δυνατούς μαχητές όμως αν οι μαχητές αυτοί δεν έχουν τη σοφία και την ωριμότητα να ξέρουν πότε να μάχονται και πότε όχι, η ζημιά που μπορεί να προκαλέσουν στην κοινωνία είναι πολύ μεγαλύτερη από την οποιαδήποτε ωφέλεια που μπορούν να της προσφέρουν. Αναλαμβάνοντας να διδάξεις έναν μαθητή σήμαινε ότι αναλάμβανες και την ευθύνη για τη συμπεριφορά του και αν ο μαθητής σου έβγαινε έξω και τραυμάτιζε ή σκότωνε κάποιον, οι αρχές θα κατέληγαν να σου κάνουν μια σειρά από πολύ δυσάρεστες ερωτήσεις. Ακόμα και αν ο μαθητής σου ήταν απολύτως δικαιολογημένος για την πράξη του, θα γινόταν κάποια έρευνα και αν η έρευνα κατέληγε ότι υπήρχε κάποιο πρόβλημα με τη δικαιολογία του, οι τιμωρίες στην παλιά Ιαπωνία ήταν πολύ άγριες.

Είτε το αποκαλέσει κανείς “διαμόρφωση χαρακτήρα”, είτε “πνευματική εξάσκηση” είτε απλώς “δημιουργία ώριμων ενηλίκων”, η εξάσκηση στο μπούντο στην Ιαπωνία περιείχε μια καλή δόση πνευματικής άσκησης πολύ καιρό πριν γίνει γνωστή σαν “μπούντο”. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να εκπαιδεύσει κανείς τους μαθητές του προς αυτήν την κατεύθυνση: κάποια μπουγκέι είχαν ψαλμούς, μάντρα και ασκήσεις διαλογισμού δανεισμένες από τις σιντοϊστικές και βουδιστικές παραδόσεις και δεν ήταν μόνο ο Ουεσίμπα Μοριχέι που μιλούσε για παγκόσμια ειρήνη και για φώτιση. Η ιδέα ότι ένα άτομο μπορεί να κατακτήσει την αυτό-τελείωση μέσω μιας τέτοιας μελέτης είναι μια από τις βασικές ιδέες της νέο-κομφουκιανικής σκέψης και μπορεί να τη βρει κανείς στις διδασκαλίες και τα κείμενα πολλών κορίου μπουγκέι από πολύ παλιά, μέχρι και από τον 15ο αιώνα.

Στην Ιαπωνία, οι φιλόσοφοι της τάξης των σαμουράι πήραν τα νέο-κομφουκιανικά ιδεώδη και επεξέτειναν τα αντικείμενα που πρέπει να μελετήσει κανείς για να γίνει “άτομο με βάθος” ή “君子” (στα ιαπωνικά “κούνσι” και στα κινεζικά “τζούνζι”) ώστε να περιλαμβάνουν τις πολεμικές τέχνες· μάλιστα δημιούργησαν την έκφραση “文武両道” (“μπούνμπου ριόντο”) που σημαίνει περίπου “οι λόγιες τέχνες και οι πολεμικές τέχνες ανήκουν και οι δύο στον Δρόμο”. Στις κομφουκιανικές παραδόσεις, καθένας μπορούσε να γίνει κούνσι μέσω της μελέτης και της ειλικρινούς προσπάθειας και οι Ιάπωνες απλώς διεύρυναν τον κύκλο των πραγμάτων που θα έπρεπε να μελετήσει κανείς πέρα από τις καλές τέχνες, την ηθική, τη λογοτεχνία, τα τελετουργικά και τους τρόπους καλής συμπεριφοράς ώστε να περιλαμβάνει και αυτό που στην Ιαπωνία των περιόδων Καμακούρα, Μουρομάτσι και Τοκουγκάουα έγινε γνωστό σαν “武芸” (“μπουγκέι”) ή, κυριολεκτικά, “πολεμικές τέχνες” το “γκέι” (“芸”) εδώ είναι το ίδιο με αυτό του “γκέισα” (“芸者”) που σημαίνει “άτομο ολοκληρωμένο καλλιτεχνικά”.

Επιπλέον, η λέξη που χρησιμοποιείται στα Ιαπωνικά για την ηθική και για τα ήθη γράφεται “道徳” (“ντοτόκου”) με τα ιδεογράμματα για τον “δρόμο” ( “道”) και την “αρετή” (“徳”) τα οποία είναι και τα δύο πρώτα ιδεογράμματα για το έργο που είναι γνωστό στα ελληνικά ως “Ταό Τε Τσινγκ” (στα κινεζικά “Νταό Ντε Τζινγκ” (http://ctext.org/dao-de-jing) -η φράση εκεί είναι “道徳経”. Οτιδήποτε σχετίζεται με την ατομική εξέλιξη ή οτιδήποτε μπαίνει κάτω από τη ρουμπρίκα “πνευματική ανάπτυξη” στον ελληνόφωνο κόσμο, πιθανότατα περιλαμβανόταν και ακόμα περιλαμβάνεται στην ιδέα του “Δρόμου” (“道”). Όπως και τα “Ανάλεκτα” του Κομφούκιου, το “Ταό Τε Τσινγκ” ασχολείται με τα χαρακτηριστικά που απαρτίζουν τον σοφό (“聖人”, “σεϊτζίν “) και το “άτομο με βάθος/ανώτερο άτομο” (“ 君子”, “κούνσι”) και κανένα από τα δύο δεν αγαπάει τον πόλεμο ή τη βία.

Το ίδιο ίσχυε και για τους Ιάπωνες της Σενγκόκου Τζιντάι, της Περιόδου των Εμφυλίων Πολέμων, από το 1467 ως τη νίκη του Τοκουγκάουα Ιεγιάσου στη Σεκιγαχάρα το 1604 –η περίοδος αυτή ήταν για την Ιαπωνία, μια περίοδος ανεξέλεγκτων εμφύλιων πολέμων. Το “Ταό Τε Τσινγκ”, γράφει στο Κεφάλαιο 31 (ΣτΜ εδώ υπάρχει ένα λάθος: η φράση βρίσκεται στο Κεφάλαιο 30) “Όπου κατασκηνώνει ένας στρατός, ξεπηδάνε αγκάθια και βάτα” (http://ctext.org/dao-de-jing) και μετά από 150 χρόνια συνεχόμενων πολέμων, οι πιο σκεπτόμενοι Ιάπωνες κατάλαβαν ότι αυτό είναι πράγματι αλήθεια και το ιδεώδες για την τάξη των μπούσι ήταν αυτό του ατόμου με βάθος, του σοφού όπως το περιέγραφαν ο νέο-κομφουκιανισμός, ο ταοϊσμός και ακόμα και ο βουδισμός. Οι δυσάρεστες εμπειρίες είχαν διδάξει τους Ιάπωνες ότι η μελέτη των τεχνών της συμπλοκής έπρεπε να είναι στο ίδιο επίπεδο με τις καλές τέχνες, την ηθική, τους καλούς τρόπους και την αρετή.

Η συμπλοκή μπορεί να έρθει κάθε στιγμή και το άτομο με βάθος είναι έτοιμο για όταν αυτό συμβεί. Προκειμένου να είναι προετοιμασμένος για τη συμπλοκή, πρέπει κανείς να αντιλαμβάνεται την ηθική, την καλή συμπεριφορά και την αρετή· οι μεγάλοι στοχαστές, ήδη από τα χρόνια του Κομφούκιου και του Λάο Τσε, αναγνώριζαν ότι το άτομο που καταλαβαίνει μόνο από πόλεμο, δεν είναι καλό ούτε καν γι αυτόν. Ακόμα και ο πόλεμος έχει περιορισμούς και σε όλες τις κοινωνίες υπάρχουν πράξεις και συμπεριφορές που δεν είναι αποδεκτές -στην Ιαπωνία, το να μάθει κανείς να πράττει όπως πρέπει καθώς και τους κανόνες καλής συμπεριφοράς, τα διάφορα τελετουργικά και την ηθική θεωρούταν απαραίτητο σε όλους όσους μάθαιναν μπουγκέι.

Αυτός είναι ο λόγος που η ηθική, οι κανόνες καλής συμπεριφοράς και η ατομική πνευματική ανάπτυξη είναι τόσο σημαντικά στα κλασικά μπουγκέι: οι Ιάπωνες δεν ήθελαν ανθρώπους που είχαν εκπαιδευτεί στη βία αλλά που δεν είχαν την ωριμότητα, τον αυτοέλεγχο και την πνευματική εξέλιξη να χειριστούν τις ικανότητες που δίνει μια τέτοια εκπαίδευση. Περιελάμβαναν πράγματα όπως ο διαλογισμός η σωστή συμπεριφορά και η πνευματική ανάπτυξη στα συστήματα μπουγκέι τους ήδη από την αρχή και ένα άτομο με βάθος είχε πολλά χαρακτηριστικά από αυτά που σχετίζουμε με τους ανθρώπους που είναι πνευματικά καλλιεργημένοι: τα άτομα αυτά έχουν αυτοέλεγχο, δε θυμώνουν εύκολα, έχουν τη σύνεση να καταλάβουν ποιος είναι ο σωστός τρόπος να πράξουν και δεν ενδίδουν στους άλλους, είναι υπομονετικά, αγαθά και οξυδερκή και δεν χρησιμοποιούν βία παρά μόνο αν αυτή είναι ο καταλληλότερος τρόπος να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση.

Τα μπούντο, όχι μόνο δεν είναι μια νερωμένη εκδοχή των κλασικών τεχνών αλλά περιέχουν το ηθικό και πνευματικό κέντρο που έχει οδηγήσει το κλασικό μπούντο στην Ιαπωνία πριν ακόμα αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως ο όρος “μπούντο” -η ιδέα ότι μπορεί κανείς να επιδιώξει το ψηλότερο επίπεδο μαχητικής τεχνικής χωρίς να κατακτήσει τον εαυτό του ήταν ανάθεμα για τους ιδρυτές και τους δασκάλους του παρελθόντος. Και θα πρέπει να είναι ανάθεμα και για τους σημερινούς δασκάλους και μαθητές.

Πίτερ Μπόιλαν


Ο Πίτερ Μπόιλαν ασχολείται με τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες από το 1986 και είναι κάτοχος 5ου νταν ιάιντο, 4ου νταν τζόντο και 3ου νταν Κόντοκαν Τζούντο ενώ παράλληλα μελετάει Σίντο Μούσο Ρίου Τζο και διδάσκει Σίντο Χατακάγκε Ρίου Χέιχο της οποίας είναι πιστοποιημένος εκπαιδευτής. Έχει ζήσει 7 χρόνια στην Ιαπωνία την οποία και συνεχίζει να επισκέπτεται τακτικά για την εξάσκησή του και από το 1998. Τέλος, διατηρεί το μπλογκ «The Budo Bum» στο οποίο αναρτήθηκε αρχικά το παραπάνω κείμενο (http://budobum.blogspot.jp/2017/07/budo-bujutsu-and-spiritual-development.html)· μια ανθολογία από το μπλογκ αυτό, με τίτλο “Musings Of A Budo Bum” εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2017.
×
Πανελλήνιος οδηγός πολεμικών τεχνών

Κουπόνι Δωρεάν Μαθημάτων

Κερδίσατε 2 δωρεάν μαθήματα γνωριμίας στις συνεργαζόμενες σχολές του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών!

Κατεβάστε το κουπόνι